Eίναι δένδρο με κόμη περίπου ημικυκλική, χονδρά κλαδιά, ξηρόφλοιο βαθύ καστανό και βαθιά σχισμένο.
Η βαλανιδιά είναι θερμο - ξηρόβιο και φωτόφιλο είδος αναπτυσσόμενο σε μέτρια ή αβαθή εδάφη ή θερμές ηλιαζόμενες θέσεις στη ζώνη των αειφύλλων πλατυφύλλων και τη θερμότερη περιοχή της ζώνης των φυλλοβόλων πλατυφύλλων σχεδόν σε όλη την Ελλάδα.
Τα φύλλα είναι δερματώδη μικρόμισχα, ωοειδή μέχρι επιμήκως ωοειδή, με βάση απεστρογγυλεμένη και παρυφές κολπωτά οδοντωτές. Τα δόντια καταλήγουν σε ακίδα και τα νεαρά φύλλα φέρουν πυκνό πίλημα και στις δύο πλευρές από τις οποίες η πάνω αργότερα παραμένει γυμνή.
Τα άνθη είναι μονογενή. Τα αρσενικά κατά κρεμάμενους πρασινωπούς ίουλους, και τα θηλυκά μεμονωμένα, ή ανά 2-3 σε σχεδόν απόδισκα κεφάλαια.
Ο καρπός είναι πλατύς με κύπελλο μεγάλο απόδισκο ή σχεδόν απόδισκο, που καλύπτει περίπου μέχρι το μέσο το σπέρμα και φέρει λέπια μεγάλα γλωσσοειδή, που μπορεί να στρέφονται προς τα πάνω ( Q. aegilops var. typica) η προς τα πίσω, (Q. aegilops var. macrolepis).